Witamina A

Witamina A – co to jest?

Witamina A jest ogólnym terminem, który odnosi się do substancji – retinolu i jego pochodnych (tzw. retinoidów) oraz beta-karotenu i niektórych innych karotenoidów. Stanowią one składnik niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego, ale także ma ogromny wpływ na kondycję i wygląd skóry. Witamina A jest substancją egzogenną – oznacza to, że nie jest może być wytwarzana przez komórki organizmu, dlatego musi być dostarczana wraz z pożywieniem. Co ważne, witamina A, wraz z witaminami D, E i K, należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, co oznacza, że jest magazynowana w tkance wątrobowej i w wątrobie. Szczególną ostrożność podczas stosowania witaminy powinny zachować kobiety w ciąży.

Źródła bogate w witaminę A

Do źródeł bogatych w witaminę A należy zaliczyć między innymi: tran, wątróbkę, marchewkę, brokuły, jajka, mleko, produkty pszczelarskie, niektóre tłuste ryby, ziemniaki, jarmuż, szpinak, dynię czy natka pietruszki. Najwięcej pożądanych karotenoidów, wśród których najważniejszą rolę odgrywa beta-karoten znajdziemy w pomidorach, czerwonej papryce, sałacie, wiśniach, morelach czy śliwkach.

Właściwości witaminy A

Oczywiste jest, że witaminy stanowią część wszystkich podstawowych czynności fizjologicznych organizmu, zapewniając mu wzrost i regenerację komórek. Nasze dzienne zapotrzebowanie na witaminę A zależy od bardzo wielu czynników, bo w zasadzie każdy organizm jest inny i nie możemy jasno określić jaką ilość witamin potrzebuje.

Witamina A jest z pewnością składnikiem odżywczym, który w znaczący sposób wpływa na nasze zdrowie. Kluczową rolę witamina A w ustroju jest udział w procesie widzenia. Niedobór witaminy A może spowodować ślepotę zmierzchową znaną także jako „kurza ślepota”. Ponadto wiele osób zdaje sobie sprawę z korzystnego oddziaływania witaminy A na skórę. Stanowi liczny składnik wielu kosmetyków i dermokosmetyków, zwłaszcza tych o działaniu regenerującym i łagodzącym podrażnienia. Oprócz tego witamina A wpływa na prawidłowe funkcjonowanie komórek nabłonkowych oraz wzrost organizmu. Dodatkowo niski podaż witaminy A może doprowadzić do znacznego pogorszenia się stanu skóry, włosów, paznokci, a także błon śluzowych. Warto wiedzieć, że witamina A bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego, co przekłada się na działanie mechanizmów obronnych organizmu. Jest silnym antyoksydantem, zaś beta-karoten (postać witaminy A) chroni lipidy i cząsteczki LDL przed utlenieniem, co pomaga zlikwidować proces powstawania zmian miażdżycowych.

Witamina A - z kapsułek czy pożywienia?

Jak już wiemy witamina A zaliczana jest do grupy składników egzogennych, czyli takich, których nasz organizm nie jest w stanie samemu wyprodukować. To właśnie między innymi dlatego ważne jest jej regularne uzupełnianie niedoborów. Witaminę A znajdziemy w licznych produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Największe ilości witaminy A w produktach spożywczych znajdziemy przede wszystkich w maśle (814 µg na 100 g), brokułach (153 µg na 100 g) lub marchwi (1656 µg na 100 g). Niestety szybki tryb życia w pośpiechu oraz zaburzone odżywianie może spowodować, że samym pokarmem nie jesteśmy w stanie samodzielnie dostarczyć jej odpowiednie ilości wprost do naszego organizmu. W takiej sytuacji warto zaopatrzyć się w preparaty z witaminą A, których odpowiednie dawki skutecznie uzupełnią nasze dzienne zapotrzebowanie.

Skutki niedoboru witaminy A

Do grupy o największym zapotrzebowaniu na witaminę A należą: kobiety w ciąży, karmiące piersią, osoby pracujące przy komputerze, alkoholicy, palacze, a także osoby starsze. Awitaminozą nazywamy stan, który objawia się niedoborem bądź zupełnym brakiem jednej z witamin, co jest bardzo niekorzystne dla zdrowia. Skutki niedoboru są charakterystyczne dla poszczególnych witamin. Niedobór witaminy A najczęściej objawia się:

• złym widzeniem po zmierzchu, tzw. „kurzą ślepotą” – schorzenie polega na zaburzeniu widzenia w ciemności np. po zmierzchu w warunkach słabego oświetlenia,
• pogorszeniem stanu włosów, skóry i paznokci,
• zahamowaniem wzrostu,
• wysychaniem rogówki i spojówki oka,
• problemami skórnymi (trądzik, wypryski),
• zwiększoną podatnością na infekcje bakteryjne lub wirusowe,
• wysuszoną i podrażnioną skórą,
• nadmiernym rogowaceniem,
• skłonnością do biegunek.

Nadmiar witaminy A

W dzisiejszych czasach coraz częściej możemy spotkać szeroki wybór suplementów diety zawierających w swoim składzie witaminę A. Trzeba jednak pamiętać, że nadmierne spożycie tego składnika, z uwagi na fakt gromadzenia się w wątrobie, może być toksyczny dla organizmu, a w szczególnych przypadkach nawet niebezpieczny dla zdrowia. Chociaż możliwe jest przyjęcie zbyt dużej ilości witaminy A np. w trakcie spożycia wątróbki, toksyczność jej najczęściej związana jest z nadmiernym przyjmowaniem suplementów lub leków, takich jak izotretynoina.

Podobnie jak w przypadku awitaminozy, przedawkowanie witaminy A nie sprzyja zdrowie i może się objawiać poprzez: bóle głowy, nadpobudliwość i drażliwość, wrażliwość na światło słoneczne, zaburzenia widzenia, opóźniony wzrost, dezorientacja, utratę apetytu, ociężałość i senność oraz zmiany skórne.

Zaleca się, aby przed podjęciem suplementacji witaminą A decyzję tą skonsultować z lekarzem. Najlepszym rozwiązaniem będzie kontakt z lekarzem dietetykiem, który ułoży nam odpowiednią dietę i zaleci przyjmowanie leków w odpowiednich dawkach.

Czy stosowanie witaminy A jest konieczne?

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi 900 mikrogramów dla mężczyzn i 700 mikrogramów dla kobiet. Jeśli nasza dieta jest mało zróżnicowana i brakuje witaminy A, można kupić preparaty farmaceutyczne dostępne w naszej aptece. Istnieje szeroka gama produktów witaminowych, w tym zawierających tylko witaminę A, a także połączenia witaminy A z witaminą D lub witaminą E. Witamina A jest również zawarta w wielu suplementach multiwitaminowych. Warto pamiętać, że nadmiar witaminy A jest bardzo szkodliwy dla organizmu. Objawy toksyczności witaminy A u dorosłych zaobserwowano przy dziennym spożyciu 15 000 mcg retinolu.

Witamina A u kobiet w ciąży

Bez wątpliwości witamina A stanowi ważny składnik diety kobiet w ciąży. Dzienne zapotrzebowanie szacuje się na około 750 µg. Bardzo niebezpieczne jest przedawkowanie witaminy A, wówczas występuje ryzyko wodogłowia u dziecka oraz zaburzenia układu krążeniowego. Głównym źródłem witaminy stanowią jajka, marchewka oraz pomarańczowe i czerwone owoce. Z uwagi na ryzyko przedawkowania zdecydowanie bezpieczniejsze w tym przypadku będzie spożywanie naturalnych witamin, który źródłem są owoce i warzywa, niż preparatów farmaceutycznych, pomimo że w odpowiednich dawkach są bezpieczne dla kobiet w ciąży.

Suplementy diety i leki bez recepty z witaminą A

Na rynku farmaceutycznym dostępne jest wiele suplementów diety oraz leków bez recepty zawierających witaminę A. Ich stosowania ma na celu uzupełnienie codziennej diety w substancje znajdujące się w ich składzie. Preparaty te znajdziemy zwykle w postaci tabletek, kapsułek lub kropli. Każda z tych form jest podobnie przyswajana, a wybór postaci uzależniony jest wyłącznie od indywidualnych preferencji. Bardzo ważne jest, aby tego typu preparaty stosować zgodnie z informacjami umieszczonymi na opakowaniu bądź ulotce. W razie wątpliwości przed rozpoczęciem suplementacji warto skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą, którzy wyjaśnią nam wszelkie wątpliwości. Jeśli stosujemy inne preparaty z witaminą A (np. multiwitamina), również powinniśmy w pierwszej kolejności udać się na konsultację ze specjalistą celem omówienia ewentualnego ryzyka przedawkowania.

Beta-karoten: szczególna postać witaminy A

Beta-karoten, czyli prowitamina A znana jest jako naturalny „filtr przeciwsłoneczny”, który zmniejsza wrażliwość skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UV), a tym samym zmniejsza ryzyko poparzenia skóry oraz chorób nowotworowych skóry. Posiada właściwości przeciwutleniające (antyoksydacyjne). Ponadto wpływa na funkcjonowanie narządu wzroku, wspomagając zwłaszcza osoby borykające się z problemami widzenia po zmierzchu.