Witamina K

Witamina K

Witamina K zaliczana jest do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W przyrodzie występuje w dwóch głównych postaciach, jako filochinon (witamina K₁) oraz menachinon (witamina K₂). Wyróżnia się także witaminę K₃, czyli menadion, który jest syntetyczną pochodną witaminy K i pełni rolę prowitaminy. Liczne funkcje, zwłaszcza w obrębie układu krzepnięcia i kośćca, sprawiają, że witamina K uznawana jest za jedną z najważniejszych witamin dla zdrowia człowieka.

Wpływ witaminy K na zdrowie

Jak działa witamina K? W organizmie człowieka spełnia ona dwie zasadnicze funkcje: jest ważnym elementem kaskady krzepnięcia krwi oraz warunkuje prawidłowe funkcjonowanie kości.

Kaskada krzepnięcia krwi to całość procesów, które zachodzą w celu zatrzymania krwawienia poprzez utworzenie skrzepu w miejscu uszkodzenia tkanki. W jej przebiegu uczestniczy wiele czynników i białek, które są ściśle od siebie zależne. Obecność witaminy K jest kluczowa do powstania takich cząsteczek jak: protrombina (czynnik II), czynnik VII, czynnik IX i czynnik X. Do białek regulujących krzepnięcie krwi, zależnych od witaminy K, zalicza się również białko S i białko C.

Warto także wspomnieć o wpływie witaminy K na zdrowie kości. Witamina ta ‒ wraz z witaminą D ‒ aktywuje osteokalcynę, białko odpowiedzialne za wiązanie wapnia i odkładanie go w tkance kostnej. Obecność witaminy K jest zatem niezbędna do prawidłowej mineralizacji kośćca.

Zapotrzebowanie na witaminę K

Zapotrzebowanie organizmu człowieka na witaminę K jest zróżnicowane i zależy przede wszystkim od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Normy polskie na witaminę K, ustalone na poziomie wystarczającego spożycia, kształtują się następująco:

• niemowlęta do 6. miesiąca życia ‒ 5 µg/dobę;
• niemowlęta pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia ‒ 8,5 µg/dobę;
• dzieci pomiędzy 1. a 9. rokiem życia ‒ 15-25 µg/dobę;
• chłopcy pomiędzy 10. a 18. rokiem życia ‒ 40-65 µg/dobę;
• dziewczęta pomiędzy 10. a 18. rokiem życia ‒ 40-55 µg/dobę;
• mężczyźni od 19. roku życia ‒ 65 µg/dobę;
• kobiety od 19. roku życia ‒ 55 µg/dobę;
• kobiety w ciąży ‒ 55 µg/dobę;
• matki karmiące piersią ‒ 55 µg/dobę.

Komu grodzi niedobór witaminy K?

Niedobory witaminy K nie są powszechne w naszym społeczeństwie. Wynika to z dużej zawartości tego składnika odżywczego w pożywieniu, syntezy w świetle jelita, a także zdolności regeneracji zużytej witaminy K i możliwości ponownego jej użycia. Ryzyko deficytu tej ważnej dla zdrowia witaminy występuje głównie u:

• niemowląt karmionych wyłącznie mlekiem matki;
• osób leczonych przewlekle lekami przeciwzakrzepowymi z rodziny antagonistów witaminy K;
• osób cierpiących na poważne schorzenia wątroby;
• osób zmagających się z zaburzeniami trawienia i wchłaniania tłuszczów na skutek takich schorzeń jak mukowiscydoza czy choroby zapalne jelit.

Objawy niedoboru witaminy K

Niedobór witaminy K wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Nieprawidłowa podaż tego składnika odżywczego związana jest z występowaniem między innymi:

• skłonność do powstawania siniaków;
• krwawienia z nosa;
• krwawienia z dziąseł;
• obecność krwi w moczu lub kale;
• obfite krwawienia miesięczne.

Bardzo niebezpieczny może być niedobór witaminy K u noworodków, zwłaszcza urodzonych przedwcześnie. U tak małych dzieci może dojść do zagrażających życiu krwawień w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Z tego też powodu noworodkom podaje się tuż po urodzeniu profilaktyczną dawkę witaminy K w formie iniekcji domięśniowej.

Czym grozi nadmiar witaminy K?

Nadmiar większości witamin i minerałów jest szkodliwy dla zdrowia. Nieco inaczej jest w przypadku witaminy K. Dotychczas nie stwierdzono szkodliwego działania dużych dawek tej witaminy. Badania naukowe wskazuję, że nawet dawki wielkości 10 mg/dobę nie wywoływały skutków ubocznych, a organizm dobrze radził sobie z metabolizowaniem tego składnika odżywczego. Warto jednak podkreślić, że tak wysokie dawki witaminy K nie wiążą się z dodatkowymi korzyściami zdrowotnymi.

Źródła witaminy K1

Gdzie jest witamina K? To zależy od jej postaci! Głównym źródłem witaminy K₁ są produkty spożywcze pochodzenia roślinnego, zwłaszcza ciemnozielone rośliny liściaste. Filochinon można znaleźć w dużych ilościach w:

• szpinaku;
• sałacie;
• boćwinie;
• kapuście włoskiej;
• jarmużu;
• brokule;
• brukselce

Witaminę K₁ można także znaleźć w olejach pochodzenia roślinnego, na przykład w oliwie z oliwek, oleju sojowym czy oleju rzepakowym.

Źródła witaminy K2

Witamina K₂, czyli menachinon, jest syntezowana przez bakterie znajdujące się w świetle jelita grubego. Niestety, biodostępność wyprodukowanej w ten sposób witaminy jest niewielka, ponieważ związek ten jest wchłaniany w jelicie cienkim, czyli wcześniejszym odcinku przewodu pokarmowego. Witaminę K₂ można dostarczyć do organizmu wraz z pożywieniem. Jej dodatkowym źródłem mogą być produkty fermentowane, sery, twarogi czy zsiadłe mleko. Znaczne ilości witaminy K₂ występują również w wątrobie oraz żółtku jaj.

Warto zaznaczyć, że witamina K₁ może w organizmie ulegać przemianom do witaminy K₂.

Jak i dlaczego suplementować witaminę K?

Czy suplementacja witaminy K jest zalecana każdemu? Absolutnie nie. U zdrowego człowieka zapotrzebowanie na witaminę K jest w całości pokrywane wraz z dietą. O dodatkowej suplementacji powinny jednak pomyśleć osoby z grupy ryzyka rozwoju niedoboru witaminy K.

Przyjmowanie tabletek z witaminą K powinny rozważyć przede wszystkim osoby zmagające się ze schorzeniami przewodu pokarmowego upośledzającymi trawienie i wchłanianie tłuszczów. Suplementacja może także być dobrym rozwiązaniem dla osób z zaburzeniami mikrobioty jelitowej, na przykład na skutek intensywnej antybiotykoterapii czy kolonizacji jelita patogennymi szczepami bakterii. Przesłanką do suplementacji witaminy K jest także uboga, niedoborowa dieta, choć warto pamiętać, że witaminy i minerały w tabletkach nie powinny zastępować zróżnicowanej i dobrze zbilansowanej diety.

Suplementacja witaminy K - uwaga na interakcje!

Witaminy i minerały często wydają nam się jedynie nieszkodliwym dodatkiem. Niestety, niekiedy te pozornie bezpieczne związki odżywcze mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku suplementacji witaminy K u osób, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe z grupy antagonistów witaminy K ‒ warfarynę lub acenokumarol.

Badania naukowe wykazały, że w tej grupie chorych nawet najmniejsze dawki witaminy K, rzędu 10 µg, zaburzają działanie leków przeciwzakrzepowych, zwiększając ryzyko groźnych zakrzepów. Co więcej, osoby zażywające leki z grupy antagonistów witaminy K powinny unikać nie tylko suplementów, ale także żywności bogatej w ten składnik odżywczy.

Suplementy z witaminą K

Obecnie w sprzedaży dostępne są zarówno preparaty pojedyncze z witaminą K, jak i preparaty złożone zawierające cały kompleks witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Największą popularnością cieszą się preparaty w formie kapsułek czy tabletek. Witamina K, przeznaczona do suplementacji u niemowląt i małych dzieci, może również występować w formie płynu.